Ένα ζωντανό εργαλείο είναι το βιβλίο σας «Επάγγελμα γονέας – Τύποι γονέων και συμπεριφορά παιδιών και εφήβων», όχι μόνο για τους γονείς, αλλά και για όλους όσοι έχουν άμεση σχέση με την οικογένεια και το παιδί.
- Στο βιβλίο σας ξεκινάτε από τη ρίζα, τον γονιό, και μετά πάτε στα κλαδιά, τα παιδιά. Στην ελληνική κοινωνία τι έχετε διαπιστώσει ως τώρα, σχετικά με την ευκολία ή δυσκολία των γονέων να ανακαλύψουν και να αποδεχτούν την ταυτότητά τους, ώστε να νιώσουν καλά με αυτήν και ενδεχομένως να τη βελτιώσουν;
Πολύ εύστοχη η παρομοίωσή σας. Πραγματικά, οι γονείς είναι η ρίζα και τα παιδιά τα κλαδιά. Η παρομοίωση καταδεικνύει την ευθύνη με την οποία είναι επιφορτισμένοι οι γονείς να μεγαλώσουν και να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους, ώστε αυτά να μπορέσουν να αυτονομηθούν, να χαράξουν τη δική τους πορεία. Από την άλλη –όπως συνηθίζω να λέω χαριτολογώντας– δε μεγαλώνουν μόνο οι γονείς τα παιδιά, αλλά και τα παιδιά τους γονείς. Με άλλα λόγια, οι γονείς αναπτύσσονται και οι ίδιοι, εξελίσσουν την προσωπικότητά τους, καθώς η σχέση τους με τα παιδιά τους υπόκειται σε κυκλικής μορφής αλληλεπιδράσεις, στις οποίες εμπλέκονται πολλοί και διαφορετικοί παράγοντες. Μέσα σε αυτή τη «δίνη» των αλληλεπιδράσεων οι γονείς καλούνται να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους, ποιοι είναι, τι θέλουν από τα παιδιά τους, τι προσδοκίες έχουν από αυτά, τι σημαίνει να είσαι γονιός σήμερα και τι προσδοκίες έχει η κοινωνία από τον ρόλο του γονιού. Μέσα από την πολύχρονη εμπειρία μου από τη συμβουλευτική σε γονείς, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε ομαδικό (από τις ομάδες των Σχολών Γονέων), συναντώ συχνά τη μεγάλη δυσκολία των γονέων να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους με συνέπεια και σταθερότητα. Σήμερα, οι γονείς δυσκολεύονται περισσότερο παρά ποτέ. Θα περίμενε κανείς ότι αυτό δε θα συνέβαινε, διότι η πρόσβασή τους στη γνώση είναι πολύ πιο εύκολη απ’ ό,τι παλιότερα. Ωστόσο, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δυσκολεύονται, καθώς οι πληροφορίες που λαμβάνουν από διάφορες πηγές (έντυπα, βιβλία, διαδίκτυο και γενικά ΜΜΕ) είναι συνήθως αντιφατικές και αποπροσανατολιστικές.
- Η τυπολογία των γονέων βοηθά ή εγκλωβίζει σε στερεότυπα;
Οι διάφορες τυπολογίες προέκυψαν αφενός για ερευνητικούς σκοπούς και αφετέρου για να εξυπηρετήσουν τη συμβουλευτική. Οι τύποι γονέων μάς είναι χρήσιμοι όταν τους αντιμετωπίζουμε ως κατηγοριοποιήσεις συμπεριφορών, που μας βοηθούν μεθοδολογικά και δεν περιορίζουν τη σκέψη μας, την ελευθερία της βούλησής μας και τη δημιουργικότητά μας. Διαφορετικά, οδηγούμαστε στον αντίποδα, που είναι ο εγκλωβισμός της σκέψης μας σε στερεότυπα.
- Τι σημαίνει παιδοκεντρική οικογένεια; Στην Ελλάδα έχουμε περάσει από την πατριαρχική και τη μητριαρχική οικογένεια στην παιδοκεντρική ή κάτι άλλο συμβαίνει;
Παιδοκεντρική είναι η οικογένεια που, όπως λέει η λέξη, έχει ως επίκεντρό της το παιδί και την ικανοποίηση των αναγκών του. Οι ανεκτικοί-επιεικείς γονείς έχουν ως πρωταρχικό τους μέλημα την ικανοποίηση των επιθυμιών του παιδιού τους, επιδεικνύουν αποδοχή, αλλά δεν έχουν καθόλου, ή έχουν ελάχιστες, απαιτήσεις από το παιδί τους. Νομίζω ότι στην Ελλάδα βρισκόμαστε ακόμα στο παιδοκεντρικό μοντέλο διαπαιδαγώγησης, ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια αργή, αλλά σταθερή μετακίνηση των γονιών σε έναν πιο δημοκρατικό τρόπο διαπαιδαγώγησης.
- Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά μιας τυπικής ελληνικής οικογένειας;
Υψηλός βαθμός συναισθηματικής εμπλοκής των μελών της και δυσδιάκριτα όρια των ρόλων των μελών της. Το συναισθηματικό μοίρασμα, η έκφραση και η εξωτερίκευση έντονων συναισθημάτων, αποτελεί ένα θετικό χαρακτηριστικό, το οποίο όμως σε συνδυασμό με τα δυσδιάκριτα όρια γίνεται συχνά δυσλειτουργικό. Άλλο ένα χαρακτηριστικό είναι η άσκηση του ελέγχου από τους γονείς προς τα παιδιά, που επίσης είναι δυσλειτουργική, όταν δε συνδυάζεται με τον σεβασμό της ιδιωτικότητας και της προσωπικότητας των παιδιών, ανεξαρτήτως ηλικίας.
- Ποια είναι τα ζητούμενα τα οποία απαιτούν οι έλληνες γονείς από τα παιδιά τους;
Αυτό που είναι αδιαμφισβήτητο και που δε βλέπουμε να διαφοροποιείται με την πάροδο των χρόνων είναι η υπερβολική επένδυση των γονιών στη σχολική επίδοση των παιδιών τους και στη βαθμοθηρία, με απώτερο στόχο την είσοδο του παιδιού σε ένα Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Η ακαδημαϊκή επιτυχία στην ελληνική κοινωνία σημαίνει άνοδο στην κοινωνική διαστρωμάτωση.
- Πώς η συμπεριφορά των γονέων μπορεί να επηρεάσει θετικά ή αρνητικά τη συμπεριφορά των παιδιών και των εφήβων;
Όσον αφορά τους αυταρχικούς γονείς, κάνουν χρήση αυστηρού ελέγχου (θέτουν υπερβολικούς περιορισμούς, είναι τιμωρητικοί, ελέγχουν υπερβολικά τα παιδιά), αξιολογούν τη συμπεριφορά των παιδιών με απόλυτα κριτήρια, δίνουν μεγάλη σημασία στην υπακοή και απαιτούν από το παιδί τους να σέβεται την εξουσία, αναγκάζουν το παιδί τους να ακολουθεί τις οδηγίες τους χωρίς να συζητούν μαζί του, επιδεικνύουν σεβασμό στην εργατικότητα και τη σκληρή προσπάθεια, αλληλεπιδρούν λίγο λεκτικά με το παιδί και έχουν άγχος όσον αφορά την κοινωνική σύγκριση. Τα παιδιά αυτών των γονέων δεν είναι ευχαριστημένα με τον εαυτό τους, δεν έχουν στόχους, παραιτούνται και απογοητεύονται εύκολα, είναι αποσυρμένα και εσωστρεφή, είναι φοβισμένα, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, δεν εμπιστεύονται εύκολα τους άλλους και ως έφηβοι δεν έχουν επαρκείς κοινωνικές δεξιότητες, ενώ συχνά εκδηλώνουν συμπεριφορά αντικοινωνικού τύπου.
Ως προς τους ανεκτικούς-επιεικείς γονείς, δεν ασκούν έλεγχο, αφήνουν το παιδί να ρυθμίσει μόνο του τη συμπεριφορά του, προσπαθούν να χρησιμοποιούν τη λογική και όχι την εξουσία τους για να επιτύχουν στόχους, δεν είναι απαιτητικοί, έχουν λίγες απαιτήσεις όσον αφορά τις δουλειές του σπιτιού και τη διατήρηση της τάξης, δεν είναι τιμωρητικοί, αποδέχονται τις παρορμήσεις του παιδιού και συζητούν με το παιδί τις τακτικές που ακολουθούν και παρέχουν εξηγήσεις σχετικά με τους κανόνες. Τα παιδιά των ανεκτικών-επιεικών γονέων στηρίζονται ελάχιστα στις δυνάμεις τους, είναι παρορμητικά, εκδηλώνουν επιθετική συμπεριφορά, είναι ελάχιστα διερευνητικά και έχουν πολύ μικρό αυτοέλεγχο, ενώ μακροπρόθεσμα, διακρίνονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση και ανεπαρκείς κοινωνικές δεξιότητες.
Από την άλλη, οι δημοκρατικοί γονείς ασκούν έλεγχο με ευέλικτο τρόπο. Ο έλεγχός τους χαρακτηρίζεται από σταθερότητα, αλλά είναι και επιδεκτικός αλλαγών, κάτω από ορισμένες συνθήκες. Ενθαρρύνουν το παιδί να είναι ανεξάρτητο, ωστόσο θέτουν όρια στη συμπεριφορά του. Είναι απαιτητικοί, αλλά σε λογικά πλαίσια, ανάλογα με την ηλικία και τις ιδιαιτερότητες του παιδιού. Αλληλεπιδρούν λεκτικά σε μεγάλο βαθμό: συζητούν, επιχειρηματολογούν, ανταλλάσσουν απόψεις με το παιδί τους. Είναι ζεστοί και στοργικοί, ακούν το παιδί και αναγνωρίζουν ότι έχουν δικαιώματα ως γονείς, αλλά επίσης ότι το παιδί έχει ειδικά ενδιαφέροντα και ανάγκες. Χρησιμοποιούν λογικά επιχειρήματα αλλά και την ισχύ τους για να επιτύχουν τους στόχους τους. Θεωρούν ότι η ύπαρξη ιεραρχίας και οι διακριτοί ρόλοι είναι απαραίτητα στοιχεία για την καλή λειτουργία της οικογένειας. Τα παιδιά των δημοκρατικών γονέων είναι ανεξάρτητα και στηρίζονται στις δυνάμεις τους, χαρακτηρίζονται από αυτοέλεγχο, είναι διερευνητικά, είναι ευχαριστημένα από τον εαυτό τους, τη συμπεριφορά τους και την επίδοσή τους στο σχολείο, είναι συνεργατικά και λειτουργούν ομαδικά.
Συμπερασματικά, το ενδεδειγμένο μοντέλο διαπαιδαγώγησης είναι το δημοκρατικό, ενώ το μοντέλο που έχει τα χειρότερα αποτελέσματα στη συμπεριφορά των παιδιών είναι αυτό της ανεκτικής-αδιάφορης διαπαιδαγώγησης. Πρόκειται για τους γονείς που ικανοποιούν τα θέλω των παιδιών τους όχι γιατί δυσκολεύονται να πουν όχι, αλλά γιατί αδιαφορούν. Τα παιδιά αυτά έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση και διακρίνονται από αυτοϋποτίμηση, που μπορεί να φτάνει ως την εκδήλωση αυτοτιμωρητικών συμπεριφορών.
- Το βιβλίο σας πώς μπορεί να βοηθήσει τον γονιό να γνωρίσει καλύτερα τον τύπο γονέα που τον χαρακτηρίζει, καθώς και τη φόρμα συμπεριφοράς που είναι καλό να ακολουθήσει για μια όσο το δυνατόν πιο αρμονική σχέση με το παιδί του;
Το βιβλίο γράφτηκε με σκοπό να αποτελέσει ένα εργαλείο στην αναζήτηση της γονικής ταυτότητας. Να θέσει ερωτήματα στους γονείς και να παρουσιάσει θέσεις και απόψεις που θα βοηθήσουν τους γονείς στη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους. Η παράθεση των τύπων γονέων και των συνεπακόλουθων συμπεριφορών των παιδιών βοηθά τους γονείς να προβληματιστούν ως προς τον τύπο στον οποίο ανήκουν και να προσανατολιστούν στην αναζήτηση του επιθυμητού τύπου, των επιθυμητών συμπεριφορών.
- Αυτήν την περίοδο γράφετε κάτι καινούργιο ή ετοιμάζετε κάτι; Αν ναι, ποιο είναι το κεντρικό του θέμα;
Πάντοτε υπάρχουν σχέδια και ιδέες και αναζητείται ο χρόνος για την υλοποίησή τους. Το επόμενο βιβλίο μου θα επεκτείνει τη δουλειά που έχω ξεκινήσει τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια και έχει αποτυπωθεί στο βιβλίο «Η λογική των συναισθημάτων. Συναισθηματική ανάπτυξη και συναισθηματική νοημοσύνη» και θα ασχολείται με τη συναισθηματική νοημοσύνη των ενηλίκων.
- Πού θα μπορούσαμε να σας συναντήσουμε διαδικτυακά αλλά και από κοντά;
Πληροφορίες για τις σχολές γονέων και άρθρα για γονείς μπορείτε να βρείτε στο www.sxolesgonewn.gr, ενώ για τη συναισθηματική νοημοσύνη στον ιστότοπο www.emotionalintelligence.gr. Στους ιστότοπους αυτούς κάποιος μπορεί εύκολα να βρει στοιχεία επικοινωνίας, τηλέφωνα και e-mail.
Αφήστε μια απάντηση