Εάν τις γλώσσες των ανθρώπων μιλώ και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη, έγινα χαλκός που ηχεί ή κύμβαλο που αλαλάζει. Και αν έχω το χάρισμα της προφητείας και κατέχω όλα τα μυστήρια και όλη τη γνώση, κι αν έχω όλη την πίστη, ώστε και όρη να μετακινώ, αλλά δεν έχω αγάπη, είμαι ένα τίποτα. Και αν μοιράσω στους φτωχούς όλα μου τα υπάρχοντα, και αν παραδώσω στη φωτιά το σώμα μου για να καεί, αλλά δεν έχω αγάπη, ποιο το όφελος;
(Απόστολος Παύλος, Επιστολή προς Κορινθίους Α΄, 13).
Η αγάπη μάς εξημερώνει. Έτσι μάθαμε από τον Μικρό Πρίγκιπα. Η αγάπη μάς μαθαίνει να είμαστε άνθρωποι, μας δείχνει τον δρόμο για τον εξανθρωπισμό. Με την αγάπη, ο πρωτόγονος εγκέφαλός μας εκπολιτίζεται. Απομακρύνεται από τον εγωκεντρισμό και επιλέγει την ενσυναίσθηση. Διευρύνει τα στενά όρια του εαυτού, βιώνοντας την οικουμενική διάσταση των συναισθημάτων. Προσφέρει και δέχεται λόγια, συμπεριφορές, σκέψεις και συναισθήματα. Ξέρουμε ότι όποιος αγαπά προσφέρει. Είτε ο πομπός της αγάπης προσφέρει γνώσεις, ιδέες, λέξεις, συναισθήματα, σκέψεις, έργα είτε προσφέρει ύλη, εφόσον η πηγή εκκίνησης είναι η αγάπη, η οποιαδήποτε προσφορά γίνεται φως. Αυτός που αγαπά, όμως, δεν ξέρει μόνο να προσφέρει. Ξέρει και να δέχεται.
Τι είναι αλήθεια η αγάπη; Είναι συναίσθημα;
Ένα από τα βασικά μας χαρακτηριστικά είναι η ανάγκη μας να ανήκουμε, η ανάγκη μας να δημιουργούμε δεσμούς εγγύτητας και ασφάλειας με τους άλλους, η ανάγκη μας για συνδεσιμότητα. Όταν αυτή η ανάγκη ικανοποιείται, βιώνουμε θετικά συναισθήματα, ενώ όταν δεν ικανοποιείται, βιώνουμε μοναξιά και δυσάρεστα συναισθήματα (Berscheid, 2003).
Η ανάγκη του ανήκειν συσχετίζεται με την ανάγκη μας για διεύρυνση των ορίων του εαυτού. Πρόκειται για μία επίσης βασική ανάγκη, η οποία μπορεί να καλυφθεί με την απόκτηση υλικών αγαθών, χρημάτων, δύναμης, επιρροής και, τέλος, με την αγάπη. Η αγάπη δημιουργεί τη μετάβαση από το «εγώ» και το «εσύ» στο «εμείς» (Aron & Aron, 1996).
Υπάρχουν πολλά πρότυπα και μορφές αγάπης. Σύμφωνα με τη θεωρία του δεσμού, πρόκειται για ένα εγγενές σύστημα συμπεριφοράς σύνδεσης που διακρίνει τα βρέφη και που έχει ως βασική λειτουργία να ρυθμίζει την εγγύτητα του βρέφους με το πρόσωπο που το φροντίζει, με σκοπό την επιβίωση. Ένα βρέφος συνήθως παίζει χαρούμενο όταν η μητέρα του είναι παρούσα, αλλά, μόλις αυτή απομακρυνθεί, αναστατώνεται και αρχίζει να κλαίει, ώστε να επανακτηθεί η εγγύτητα με αυτή (Παππά, 2013).
Η αγάπη καταργεί τον εγωκεντρισμό, εφόσον ενδιαφέρεται για το καλό του άλλου. Αποδέχεται τον άλλο, τον προστατεύει, του προσφέρει, χωρίς να περιμένει ανταπόδοση. Η αγάπη των πολλών (με τους οποίους μπορεί να μην έχουμε οικεία σχέση), όπως γείτονες, άστεγοι, άνθρωποι που υποφέρουν, αντιστοιχεί με τη θρησκευτική έννοια της αγάπης και είναι γνωστή ως «φιλανθρωπία».
Σύμφωνα με τον Στάινερ (2006), η αγάπη εκφράζεται με τρεις τρόπους: λεκτικά, σωματικά και έμπρακτα.
Ο λεκτικός τρόπος έκφρασης της αγάπης αφορά ό,τι έχει να κάνει με λόγια: θετικά, επαινετικά σχόλια για τη συμπεριφορά κάποιου, για τις ικανότητες και τις δεξιότητές του, ακόμα και για την εμφάνισή του. Απαραίτητη προϋπόθεση της διατύπωσης των λεκτικών σχολίων είναι να συνοδεύονται από θετικό συναίσθημα και να διακατέχονται από ειλικρίνεια (π.χ. «Πόσο μου αρέσει…», «Χαίρομαι πολύ όταν…», «Είναι σημαντικό που…»).
Ο δεύτερος τρόπος έκφρασης είναι ο σωματικός: φιλιά, αγκαλιές, χάδια, αγγίγματα και γενικά, ό,τι έχει να κάνει με το σώμα. Ο σωματικός τρόπος έκφρασης της αγάπης είναι πολύ σημαντικός, καθώς συντελεί στην έκκριση της «ορμόνης της αγάπης», της ωκυτοκίνης και της «ορμόνης της ευτυχίας», της ντοπαμίνης, και μειώνει το στρες (Unvnas Moberg, 2013).
Ο τρίτος τρόπος είναι ο έμπρακτος. Πρόκειται για τον τρόπο έκφρασης της αγάπης που δεν εμπλέκει το σώμα και τα λόγια. Τα δώρα που κάνουμε στους άλλους, οι χειρονομίες καλής θέλησης, η βοήθεια που τους προσφέρουμε, ένα χαμόγελο ή ένα βλέμμα αποτελούν έμπρακτους τρόπους, όλοι τους εξίσου σημαντικοί και απαραίτητοι.
Σήμερα, με τον δραστικό περιορισμό, με τη δραματική συρρίκνωση της σωματικής έκφρασης της αγάπης, στερούμαστε ουσιαστικά τον έναν τρόπο έκφρασής της: τη σωματική επαφή. Όχι μόνο δεν μπορούμε να αγκαλιάσουμε και να φιλήσουμε τους οικείους μας ελεύθερα, όχι μόνο χρειάζεται να καταργήσουμε τις χειραψίες κοινωνικού χαρακτήρα, αλλά είναι απαραίτητο να τηρούμε μεταξύ μας απόσταση μεγαλύτερη από αυτή που μέχρι πρότινος ονομάζαμε «κοινωνική». Τουλάχιστον για ένα διάστημα χρειάζεται να πειθαρχήσουμε, να περιορίσουμε τον εαυτό μας ως προς τη σωματική έκφραση και να εξασκήσουμε κάθε δυνατό αυτοέλεγχο.
Ωστόσο, η αγάπη μπορεί πάντοτε να βρει την έκφρασή της μέσα από το λεκτικό ή το έμπρακτο κανάλι. Ας δώσουμε την απαραίτητη έμφαση στη λεκτική και την έμπρακτη δίοδο, ώστε να λειτουργήσουν αντισταθμιστικά στην έλλειψη της σωματικής έκφρασης. Ας προσπαθήσουμε –όσο το δυνατόν– να είμαστε ουσιαστικοί και αποτελεσματικοί. Το έχουμε όλοι μας ανάγκη.
Βιβλιογραφικές παραπομπές
Aron, E.N., & Aron, A. (1996). Love and expansion of the self: The state of the model. Personal Relationships, 3, 45–58.
Berscheid, E. (2003). The human’s greatest strength: Other humans. In L.G. Aspinwall & U.M. Staudinger (Eds.), A psychology of human strengths (pp. 37–48). Washington, DC: American Psychological Association.
Παππά, Β. (2013). Η λογική των συναισθημάτων. Συναισθηματική ανάπτυξη και συναισθηματική νοημοσύνη. Αθήνα: Οκτώ.
Στάινερ, Κ. (2006). Συναισθηματική νοημοσύνη με καρδιά (μτφρ.: Β. Παππά). Αθήνα: Καστανιώτης.
Unvnas Moberg, K. (2013). The Hormone of Closeness. The Role of Oxytocin in Relationships. London: Pinter & Martin Ltd.
Για την αγάπη μπορείτε να διαβάσετε και εδώ
ή εδώ https://emotionalintelligence.gr/agapi-kai-sinesthimatiki-noimosini/
Βασιλική Παππά,MSc, PhD,
Συμβουλευτική ψυχολόγος,
Επιστημονικά υπεύθυνη Σχολών Γονέων
Αφήστε μια απάντηση