Πώς οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ενεργητική και την αντανακλαστική ακρόαση στην επικοινωνία τους με τους εφήβους
Η Suzie Hayman, απευθυνόμενη στους γονείς, αναφέρει:
Ενεργητική ακρόαση
Η ενεργητική ακρόαση συνίσταται στο να δείχνετε με πολλούς μη λεκτικούς τρόπους ότι προσέχετε αυτό που λέει ο άλλος. Δεν διακόπτετε, δεν ρωτάτε, ούτε σχολιάζετε. Κοιτάτε τον άλλο στα μάτια, γνέφετε και λέτε «Ω, ωω», «Μμμ» και «Α;» που σημαίνουν: «Ναι, συνέχισε, σ’ ακούω».
Δοκιμάστε την ενεργητική ακρόαση με τον έφηβό σας κάνοντας αυτή την άσκηση. Ο κανόνας είναι ότι ο καθένας σας θα είναι κατά σειρά ακροατής και ομιλητής. Χρησιμοποιήστε ένα χρονόμετρο κουζίνας ή ένα ξυπνητήρι. Στρίψτε ένα νόμισμα για το ποιος θα ξεκινήσει. Ο ομιλητής έχει δύο λεπτά για να μιλήσει για όποιο θέμα επιλέξει. Η μόνη του υποχρέωση είναι να συνεχίσει να μιλά. Χρέος του ακροατή είναι ν’ ακούει και να ενθαρρύνει τον άλλο να μιλήσει – αλλά χωρίς να πει λέξη.
Δοκιμάστε να το κάνετε μερικές φορές. Μετά την πρώτη απόπειρα μοιραστείτε τις εντυπώσεις της διαδικασίας. Πώς νιώσατε ν’ ακούτε και να μην ρωτάτε; Πώς νιώσατε να σας ακούν, ξέροντας ότι δεν θα σας διακόψουν; Όταν παρεμβαίνετε με τις δικές σας ιδέες δεν βοηθά, αλλά εμποδίζει τον έφηβό σας ν’ αποφασίσει και να βρει μία λύση. Συχνά δεν ρωτάτε για να βοηθήσετε τον άλλον, αλλά για να δείξετε ότι εσείς ξέρετε καλύτερα, κι όταν λέτε «Καταλαβαίνω» ο άλλος λέει μέσα του «Όχι, δεν καταλαβαίνεις!». Αλλά όταν κάνετε σαφές ότι ακούτε και λαμβάνετε υπόψη αυτό που λέει ο άλλος, αυτό τον καθησυχάζει και τον ενθαρρύνει. Όταν ακούτε τον ομιλητή, τότε ακούει κι ο ίδιος τον εαυτό του. Αντί να ξοδεύει ενέργεια για να σας κάνει να τον προσέξετε ή να φέρνει στον νου του πάλι το θέμα που ήθελε να συζητήσει ή να διαφωνεί με συμβουλές που είναι ακατάλληλες, μπορεί να σας αναπτύξει απρόσκοπτα τις ιδέες του και να βρει μια λύση. Συχνά στην αρχή φαίνεται αμήχανο και περίεργο και για τους δυο. Θα το συνηθίσετε όμως και θα εκπλαγείτε με το πόσο αποτελεσματικό είναι ως μέσο. Μόλις δοκιμάσετε την ενεργητική ακρόαση, πηγαίνετε πιο πέρα και προσθέστε την αντανακλαστική ακρόαση στις δεξιότητές σας.
Αντακλαστική ακρόαση
Οι κανόνες είναι οι ίδιοι – ο καθένας σας θα είναι με τη σειρά ακροατής και ομιλητής. Χρησιμοποιήστε ένα χρονόμετρο κουζίνας ή ένα ξυπνητήρι. Ο ομιλητής έχει δύο λεπτά για να μιλήσει για όποιο θέμα επιλέξει. Η μόνη του υποχρέωση είναι να συνεχίσει να μιλά. Χρέος του ακροατή είναι ν’ αντανακλά στον ομιλητή αυτό που είπε. Για παράδειγμα, αυτή τη φορά, αντί να πει «Ω, ωω» ή «Μμ», επαναλαμβάνει αυτό που είπε ο ομιλητής. Μπορείτε να το επαναλάβετε όπως το είπε ή με δικά σας λόγια. Η αντανακλαστική ακρόαση δεν είναι παπαγαλισμός, είναι αναδιατύπωση κι έλεγχος, που σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να το κάνετε απόλυτα σωστά απ’ την αρχή, κάθε φορά ο ομιλητής θα σας διορθώνει και θα είναι λειτουργική. Το ζήτημα είναι ότι προσπαθείτε ν’ ακούσετε και να δώσετε προσοχή σε αυτό που λένε, όχι να τους πείτε εσείς τι να πουν. Θα ηχεί πολύ πιο περίεργα στο άτομο που κάνει την αντανακλαστική ακρόαση παρά στον ομιλητή. Οι χρήσιμες φράσεις για να ξεκινάτε τον αντανακλαστικό λόγο σας μπορεί να είναι: «Ακούγεται σαν να λες…», «Φαντάζομαι ότι νιώθεις…» «Μου φαίνεται ότι αυτό που λες είναι…» «Αυτό που ακούω να λες είναι…».
Δοκιμάστε να το κάνετε μερικές φορές. Μετά την πρώτη απόπειρα, θυμηθείτε πώς νιώσατε. Πώς ήταν να εστιάζετε στα λόγια του άλλου έτσι ώστε να μπορείτε να τα επαναλάβετε με ακρίβεια; Πώς νιώσατε που ο άλλος επαναλάμβανε τα λόγια σας; Ακούγοντας τα λόγια του να επαναλαμβάνονται ο ομιλητής μπορεί ν’ ακούσει τι είπε και να το διευκρινίσει, αλλά κυρίως διαβεβαιώνεται ότι έχει γίνει απόλυτα κατανοητός. Συχνά στην αρχή φαίνεται αμήχανο και περίεργο και για τους δυο. Θα το συνηθίσετε όμως και θα εκπλαγείτε με το πόσο αποτελεσματικό είναι ως μέσο.
Hayman, S. (2016). Μεγαλώνοντας χαρούμενους εφήβους (Μεταφρ.-Επιστ. Επιμ.: Β. Παππά), σ. 131-132, Αθήνα: Βήτα.
Βασιλική Παππά, MSc, PhD,
Συμβουλευτική ψυχολόγος / Ψυχοθεραπεύτρια,
Επιστημονικά υπεύθυνη Σχολών Γονέων